| Anasayfa > Sözlük > B > Bileşik Sözcük |
Bileşik Sözcük Nedir
Bir kavramı karşılamak üzere, iki ya da daha çok sözcükten oluşan öğelere bileşik sözcük denir. Bileşik sözcüklerin çoğu ad soyludur: "Ad, zamir, sıfat, zarf, edat, bağlaç, ünlem."Bileşik sözcük biçiminde eylemler de vardır.
Bileşik sözcükler üç yolla oluşur:
A) Anlam Kayması
B ) Ses Kayması
C) Tür Kayması
A) Anlam kayması yoluyla oluşan ad bileşikleri bitişik, eylem bileşikleri herhangi bir ses olayı yoksa ayrı yazılır:
1- Ad Bileşikleri: Kuşüzümü, balkabağı, kafatası, başvuru...
2- Eylem Bileşikleri: Ayağını kaydırmak, kafası kızmak, tepesi atmak...
B ) Ses değişmesiyle oluşan bileşik sözcükler bitişik yazılır:
Bileşik sözcükler oluşurken, sözcüklerin ünlüleri kaynaşabilir, ünlülerden biri ya da bir ses öbeği düşebilir, bir ünsüz türeyebilir ya da başka bir ünsüze dönüşebilir:
cuma+ertesi
cumartesi("e" düşmüştür.)
güllü+aş güllaç("ü" düşmüş, "ş"de "ç" olmuştur.)
kayın+ana kaynana("ı" düşmüştür.)
pazar+ertesi
pazartesi("er" ses öbeği düşmüştür.)
pek+iyi peki("yi" ses öbeği düşmüştür.)
his+etti hissetti("s" ünsüzü türemiştir.)
hasta+hane
hastane("ha" öbeği düşmüştür.)
bahis+oldu bahsoldu("i" ünlüsü düşmüştür.)
UYARI: Farsça "hane" sözcüğüyle birleşen sözcükler;
a) Ünsüzle
bitiyorsa, "hane" sözcüğü (birkaç sözcük dışında, örneğin: Tersane...) eksiksiz birleşir: Balıkhane, rasathane, baruthane, darphane, dershane...
b) Ünlüyle bitiyorsa, "hane"
sözcüğünün ilk hecesi (birkaç sözcük dışında, örneğin: Boyahane...) eksiksiz düşer: Eczane, hastane, pastane...
C) Sözcük türü kaymasıyla oluşan bileşik sözcükler bitişik yazılır:
Bileşiği oluşturan sözcüklerden birinin ya da ikisinin türünün kayması ile oluşan bileşiklerdir: Şıpsevdi, dedikodu, biçerdöver, akarsu,hanımeli, imambayıldı, vurdumduymaz... iki sözcük fiilken,
tür değiştirerek isim olmuştur. Tür kaymasıyla oluşan bileşiklerde aynı zamanda anlam kayması da görülebilir.
UYARI: Eylem anlamlı bileşikleri:
a) Yardımcı eylemle oluşanlarda bir ses olayı(düşme, türeme, değişme) oluyorsa bitişik, olmuyorsa ayrı yazılır: Hapis+etti hapsetti, his+etti hissetti,
af+etmek affetmek, red+etmek reddetmek, sabır+etmek sabretmek, kayıp+etmek kaybetmek...; yardım etti, rica etti, terk etti, arz eylemek, yol olmak, el etmek...
b) Özel (kurallı) bileşik
eylemler (isteklenme eylemi "gülesi gelmek, göresi gelmek...) dışında bileşik yazılır: Girivermek, yapabilmek, bakakalmak, gidedurmak...
c) Anlamca kaynaşmış bileşik eylemlerden, tam
kaynaşmış olanlar bitişik; yarı kaynaşmış ve deyimleşmiş olanlar ayrı yazılır:
Tam kaynaşmışlar: Başvurmak, elvermek, öngörmek...
Yarı kaynaşmışlar: Kahkaha atmak, göz kırpmak...
Deyimleşmişler: küplere binmek, etekleri zil çalmak.
Bileşik Sözcük ile ilgili diğer yazılar..
-
# Bileşik
İki ya da daha fazla cins elementin belirli oranlarda birleşmesinden oluşan saf madde. Bileşik iki ya da daha fazla cinste atomun bir araya gelerek oluşturduğu saf modellere denir. Bileşiklerin en küçük yapı taşı moleküllerdir. Bileşiklerin Genel Özellikleri Bileşiklerin çoğu moleküler yapıdadır. Ama tuz gibileri atomik yapıdadır. Bileşikler belirli fomüllerle ifade edilirler. Bileşikleri asitler, bazlar, oksitler, tuzlar olarak sınıflandırılır. Bileşikler oluştukları element atomlarının özeliğini taşımazlar. Örneğin tuz ikisi de ...Devamını Oku 2011-03-08 16:38:54
-
# Sözcükte Anlam
Sözcükte Anlam ( Özet ) 1-) Gerçek Anlam a)Temel Anlam: Sözcükte akla gelen ilk anlamdır. Kazı yapılırken toprak aniden çöktü. Çürük elmaları ayırt. Soğuk su. b)Yan Anlam: Sözcüğün temel anlama bağlı olarak kazandığı ikinci veya üçüncü anlamlarıdır Ağacın kökü derinlerde.=> Temel anlam Doktor dişin kökünü zorlukla çekti. => Yan anlam Mürekkep lekesi kolay çıkmaz.=> Temel anlam Tırnaklarda bazen beyaz lekeler oluşur. => Yan anlam 2-)Mecaz Anlam Sözcüğün temel ve yan anlam dışında kullanılarak kazanmış olduğu anlamdır. Soğu...Devamını Oku 2011-05-17 14:17:40
-
# Bileşik Kesir
Payı paydasından büyük veya payı paydasına eşit olan kesirlere bileşik kesir denir. Bileşik Kesirler ...Devamını Oku 2012-01-09 19:41:46
-
# İyonik Bileşikler
İyonik bileşikler anyonlarla katyonlar arasında meydana gelir. Genelde metal atomu son yörünge elektronlarını vererek katyon, bunu alan ametal atomu da anyon oluşturur. Bu iyonlar bir kristal yapı oluşturmak üzere elektriksel çekim kuvveti ile birbirlerini çekerler. Bu etkileşimden iyonik bileşikler oluşur. İyonik Bileşiklerin Özellikleri‡ İyonik bileşikler kristal yapıda bulunurlar.‡ İyonik bileşikler katı hâlde elektrik akımını iletmezler. Sulu çözeltileri ve sıvı hâlleri,elektrik akımını iletir.‡ Kristalleri saydamdır.‡ Aktif bir metal ...Devamını Oku 2011-01-25 10:34:28
-
# Bileşik kesirleri sayı doğrultusunda gösterme
Bileşik kesirleri sayı doğrusunda gösterirken kesir içinde kaç tane bütün var ise bütünleri paydadaki sayı kadar böleriz ve üstteki (pay) sayı kadar sayarak o noktayı gösteririz. Örneğin: 8/5 kesrini sayı doğrusunda gösteriniz. Cevap : ...Devamını Oku 2012-01-03 17:06:45
-
# Kovalent Bileşikler
Kovalent bileşikler, elektron çiftinin atomlar arasında ortaklaşa kullanılmasıyla oluşur. Burada ortaklaşa kullanılan elektronlarla, pozitif atom çekirdekleri arasındaki çekme kuvveti etkisiyle kimyasal bağ oluşur. APOLAR KOVALENT BİLEŞİKLER: Aynı cins ametal atomları arasında olan kovalent bağlı bileşiklerdir. Örnek olarak iki hidrojen atomu arasında oluşan hidrojen molekülünü inceleyelim: Her bir hidrojen atomu 1 elektrona sahiptir. Bu birer elektronun ortaklaşa kullanılmasıyla hidrojen atomları arasında bir bağ meydana gelir. Oluşan mole...Devamını Oku 2011-12-17 17:35:49
-
# Bileşik Sözcük
Bir kavramı karşılamak üzere, iki ya da daha çok sözcükten oluşan öğelere bileşik sözcük denir. Bileşik sözcüklerin çoğu ad soyludur: "Ad, zamir, sıfat, zarf, edat, bağlaç, ünlem."Bileşik sözcük biçiminde eylemler de vardır.Bileşik sözcükler üç yolla oluşur:A) Anlam KaymasıB ) Ses KaymasıC) Tür KaymasıA) Anlam kayması yoluyla oluşan ad bileşikleri bitişik, eylem bileşikleri herhangi bir ses olayı yoksa ayrı yazılır:1- Ad Bileşikleri: Kuşüzümü, balkabağı, kafatası, başvuru...2- Eylem Bileşikleri: Ayağını kaydırmak, kafası kızmak, tepesi atmak......Devamını Oku 2010-11-11 12:05:30
-
# Duygusal ve Abartılı Sözcükler
Duygusal Sözcükler/İfadeler : Duygularımızı anlatan ( sevinmek,üzülmek,neşelenmek,şaşırmak vb.) sözcüklere duygusal ifadeler denir. Örnekler: 1. Yavrum ,canım benim, bir daha benden habersiz bir yere gitme! Seni çok merak ettim. 2. Zavallı kaplumbağaya çok acıdım. 3. Evren ablasının düğününde çok heyecanlıydı. Ablasının mutluluğu onu çok sevindirmişti. Sevincinden yerinde duramıyordu. Not : Yukarıdaki paragraflarda altı çizili kelimeler duygusal ifadelerdir. Abartılı Sözcükler/İfadeler : Gerçekleştirilemeyecek, imkansız ifadelere ab...Devamını Oku 2011-11-17 18:51:10
-
# Bileşik Örnekleri
Sodyum klorür NaCl Yemeklere tat ve lezzet vermede(Yemek tuzu) Soyum bikarbonat NaHCO3 Kabartma tozu olarak Sodyum hidroksit(kostik) NaOH Sabun,kağıt ,boya ,deri tekstil ve ilaç endüstrisinde Sodyum karbonat (soda) Na2CO3 Çamaşırları ağartmada,cam üretiminde ve suların sertliğinin giderilmesinde Nitrik asit(kezzap) HNO3 Gübre ve patlayıcı endüstrisinde Sülfirik asit H2SO4 Gübre ,patlayıcı,boya,ilaç ve emaye yapımında Potasyum nitrat KNO3 Gübre ve patlayıcı endüstrisinde,besinlerin korunmasında Magnezyum hidroksit Mg(OH) 2 Tıpta doğrudan ...Devamını Oku 2011-01-25 11:57:04
-
# Sözcük Türleri
Sözcük Türleri Sözcükler tür bakımından üç ana gruba ve sekiz ayrı türe ayrılır. (Görüntülemek istediğiniz başlığa dokunun.) A. AD SOYLU SÖZCÜKLER 1. Ad (İsim) - İsim çekim ekleri 2. Önad (Sıfat) 3. Belirteç (Zarf) 4. Adıl (Zamir) A. EDAT SOYLU SÖZCÜKLER 1. Edat 2. Bağlaç 3. Ünlem C. FİİLLER 1. Fiil - Fiil çekimi - Ekfiil (Ekeylem) - Birleşik Fiiller - Fiilimsiler - Birleşik zamanlı filler - Fiillerde anlam (zaman) kayması ...Devamını Oku 2007-09-23 23:29:09
| Gönderen | Başlık |
|---|---|
| zeus | Tarih: 14:42:33 10.21.2010 Güncelleme: 14:42:33 10.21.2010 |
Webmaster   Tarih: 02.24.2005 Nereden: antalya Gönderiler: 1338 |
Cevaben: Bileşik Sözcük Nedir ?Öncelikli olarak Birleşik Sözcük nedir bunun üzerinde durmamız gerekmektedir. Zira bu sözcüklerin kuruluş mantığını anlamadan nasıl yazıldığını bilmemiz çok zor olacaktır. |
|
|
| zeus | Tarih: 14:43:24 10.21.2010 Güncelleme: 12:07:22 11.11.2010 |
Webmaster Tarih: 02.24.2005 Nereden: antalya Gönderiler: 1338 |
Cevaben: Bileşik Sözcük Nedir ?BİLEŞİK SÖZCÜKLER
En az iki sözcüğün tek bir anlam verecek şekilde kaynaşıp birleşmesiyle oluşan sözcüklerdir. Aralarına bir ek veya başka bir sözcük girmez. Tek sözcük gibi görev yaparlar. Bitişik yazılırlar. Yapıları bakımından çoğu kez isim ya da sıfat tamlaması bazen de cümle biçiminde görülürler. (Bunların örneklerini "Bileşik İsimler" konusunda geniş olarak göreceğiz.)
Bileşik sözcükler oluşmaları bakımından üçe ayrılırlar:
1. Anlam Kayması Yoluyla Oluşan Bileşik Sözcükler: Bu tür bileşik sözcüklerde, sözcüklerden biri ya da ikisi birden temel anlamlarından uzaklaşırlar. Örnek: Sigaraböreği (1. sözcükte anlam kayması olmuş.) Anayol (1. sözcükte anlam kayması olmuş.) Serçeparmak (1. sözcükte anlam kayması olmuş.) Denizanası (2. sözcükte anlam kayması olmuş.) Ayakkabı (2. sözcükte anlam kayması olmuş.) Yerelması (2. sözcükte anlam kayması olmuş.) Karafatma (İkisinde de anlam kayması olmuş.) Keçiboynuzu (İkisinde de anlam kayması olmuş.) Hanımeli (İkisinde de anlam kayması olmuş.)
2. Ses Değişikliği Yoluyla Oluşan Bileşik Sözcükler: İki sözcüğün, birleşme esnasında bir ses değişikliğine uğramasıyla oluşmuşlardır. Örnek: Red+etmek = reddetmek (ses türemesiyle) Zan+etmek = zannetmek (ses türemesiyle) Al+vermek = alıvermek (ses türemesiyle) Yap+bilmek = yapabilmek (ses türemesiyle) Yaz+durmak = yazadurmak (ses türemesiyle) Düş+yazmak = düşeyazmak (ses türemesiyle) Kahve+altı = kahvaltı (ses düşmesiyle) Ne+için = niçin (ses düşmesiyle) Posta+hane = postane (ses düşmesiyle) Cuma+ertesi = cumartesi (ses düşmesiyle) Hasta+hane = hastane (ses düşmesiyle) Seyir+etmek = seyretmek (ses düşmesiyle) Sütlü+aş = sütlaç (ses değişmesiyle) Güllü+aş = güllaç (ses değişmesiyle)
3. Sözcük Çeşidi Değişmesi Yoluyla Oluşan Bileşik Sözcükler: Tek başlarına eylem bildiren sözcüklerin (yani fiillerin) birleşerek, varlık adına dönüşmesiyle oluşmuş bileşik sözcüklerdir. Örnek: Kaptıkaçtı (taşıt), biçerdöver (makine), gecekondu (ev)... Bileşik Sözcüklerle İlgili Önemli Bilgiler: Bazı yabancı kökenli yer isimlerini bileşik sözcük zannetmemek gerekir. Örneğin, "Ankara" kelimesini An + kara şeklinde parçalayamazsınız. "Anadolu" kelimesi de Ana + dolu değildir; "Anatolia" sözcüğünün değişikliğe uğramasıyla oluşmuştur. Bileşik sözcükler de yapım eki alarak türeyebilirler. Örnek: Dedikoducu, yağlıboyacı, özverili, ayakkabıcı... |
|
|