Sıfatlarla İlgili Özellikler

SIFATLARLA İLGİLİ ÖZELLİKLER

I. ÜNVAN (SAN ) SIFATLARI:

İnsanların rütbe, görev, derece, mevki, memuriyet ve sosyal durumlarına göre isimlerine eklenen, isimleri ile birlikte söylenen saygı veya tanıtma sözcüklerine ÜNVAN SIFATI denir.

Ünvan sıfatları, isimlerden önce gelebildikleri gibi isimden sonra veya hem isimden önce hem de isimden sonra gelebilirler. Kısaca ünvan sıfatları isimlerle birlikte üç şekilde kullanılır:

1. İsimden önce:
ÖRNEK: Doktor Mehmet, Yüzbaşı Hasan, Bay Cemil, Demirci Ahmet...

2. İsimden sonra:
ÖRNEK: Ahmet Bey, Ayşe Hanım, Hasan Yüzbaşı, Mustafa Kemal Paşa, Mehmet Dayı...

3. Hem isimden önce; hem de isimden sonra:
ÖRNEK: Öğretmen Ayşe Hanım, Doktor Mehmet Bey, Makinist Ahmet Usta...

NOT: Ünvan sıfatları, özel isimler gibi büyük harfle yazılmaya başlanır.

II. YAPISINA GÖRE SIFATLAR:
Sıfatlar yapılarına göre üç kısma ayrılır:

1. Basit sıfatlar:
Yapım eki almamış, başka bir sözcükle birleşmemiş kök halinde bulunan sıfatlardır.

ÖRNEK:
Kırık masa
Üç elma
Bu çocuk
O adam

2. Türemiş sıfatlar:
Yapım eki alarak, isim ve fiilden türeyen sıfatlardır.

ÖRNEK:
Elmalı pasta ( İsimden türemiş ) \" -lı \" yapım eki

Şekersiz çay ( İsimden türemiş ) \" -siz \" yapım eki

Dalgın çocuk ( Fiilden türemiş ) \" -gın \" yapım eki

Uyuyan köpek ( Fiilden türemiş ) \" -an \" yapım eki, \" y \" kaynaştırma harfi

3. Bileşik sıfatlar:
Birden fazla sözcüğün kaynaşıp birleşmesinden oluşan sıfatlardır.

ÖRNEK:
Vurdumduymaz çocuk

Birkaç ev

Sıcakkanlı insanlar

Açıkgöz kadın

Cingöz Ahmet

III. SIFATLARDA PEKİŞTİRME:
Sıfatların anlamlarının kuvvetlendirilmesine, güçlendirilmesine sıfatlarda pekiştirme denir.
Sıfatlarda pekiştirme dört şekilde yapılır:

a) \" m, p, r, s \" ünsüzleri ile:
Bazı niteleme sıfatlarının ilk sesli harfine kadar olan kısmının sonuna, \' m, p, r, s \' harflerinden
uygun olanı eklenir. Meydana gelen ön ek niteleme sıfatının başına eklenerek yapılır.

ÖRNEK:

Beyaz önlük >>>>> Be + m + beyaz önlük >>>>> Tertemiz çocuk
Sıfat İsim ¯¯^{Ön ek}¯¯ ^{Niteleme sıfatı}

Kırmızı elma >>>>> Kı + p + kırmız elma >>>>> Kıpkırmızı elma
Sıafat isim ¯¯^{Ön ek}¯¯ ^{Niteleme sıfatı}

Temiz çocuk >>>>> Te + r + temiz çocuk >>>>> Tertemiz çocuk
Sıafat isim ¯¯^{Ön ek}¯¯ ^{Niteleme sıfatı}

Doğru yol >>>>> Dosdoğru yol

b) İkileme ( tekrarlama ) yolu ile:
Niteleme sıfatı olan sözcüğün iki defa arka arkaya söylenip yazılması ile yapılan pekiştirmedir.

ÖRNEK:
Beyaz dişler >>>>> Beyaz beyaz dişler
Sıcak çörekler >>>>> Sıcak sıcak çörekler
Sarı kumlar >>>>> Sarı sarı kumlar
Uzun yollar >>>>> Uzun uzun yollar
Taze yumurta >>>>> Taze taze yumurtar

c) Tekrarlanan sıfatların arasına soru ekileri katılarak yapılan pekiştirme:

ÖRNEK:

Beyaz dişler >>>>> Beyaz beyaz dişler >>>>> beyaz mı beyaz dişler
^{Niteleme Sıfatı Tekrarlama, sıfatlarda pekiştirme Soru eki, sıfatlarda pekiştirme}

Sarı sarı kumlar >>>>> Sarı mı sarı kumlar
Sıcak sıcak çörekler >>>>> Sıcak mı sıcak çörekler
Sarı sarı kumlar >>>>> Sarı mı sarı kumlar
Uzun uzun yollar >>>>> Uzun mu uzun yollar

IV. SIFATLARDA KÜÇÜLTME:
Niteleme sıfatlarının sonlarına eklenen \"-ce, -cik, -(i)msi, -(i)mtırak \" ekleri onların anlamlarında
küçültme, daraltma veya kısma yapar.
Bu ekleri alan sıfatlara, küçültme sıfatları denir.

ÖRNEK:
Güzel araba >>>>> güzelce araba

Yeşil elma >>>>> yeşilimsi elma

Mavi çanta >>>>> mavimsi çanta

Kısa pantolon >>>>> kısacık pantolon

Küçük masa >>>>> küçücük masa

Mavi çanta >>>>> mavimtırak çanta

Sarı elma >>>>> sarımtırak elma