Mecaz Anlam Nedir

Bir sözcüğün gerçek anlamı dışında yepyeni bir anlamda kullanılmasıdır.

Örnekler:
Yanmak
* Adamın tarladaki bütün ekinleri yandı. ( gerçek)
* Partide çektiğimiz bütün resimler yanmış. ( yan)
* Bu sınavı kazanamazsan yandın (mecaz)
Kurumak
* Balkona astığım çamaşırlar kurumamış.(gerçek)
* Hazan mevsiminde kurumuş yapraklar gibi.(yan)
* Senin aşkın da beni kuruttu be güzelim. (mecaz)
İnce
* Caminin minaresi çok inceydi. (Gerçek)
* Duvarın sıvası için ince bir kum getirmişlerdi. (yan)
* Bana hediye alman çok ince bir davranıştı. (mecaz)
Karanlık
* Sarayın aydınlık bir odasından karanlık bir odasına geçmiştik. (gerçek anlam)
* Yaşadığımız bunca karanlık günlerden sonra aydınlık günler bizi bekliyor. (mecaz)
Oynamak
* Arkadaş, bu kız seninle oynuyor. (mecaz)
* Bu masanın ayağı oynuyor. (yan)
* Çocuk kumsalda oynuyor. (gerçek)

Bir sözcüğün gerçek anlamının dışında, başka bir an­lamı karşılayacak şekilde, daha çok soyut olarak kul­lanılmasına mecaz anlam denir.

Mecaz anlam, söze güzellik, canlılık ve güç vermek amacıyla kullanılır. Dillerin zenginliği, sözcüklerin sa­yısıyla değil, bu sözcüklerin herkesin bildiği ortak an­lamının dışında kullanılabilmesi ile ölçülür.

Sözcüğün temel, yan ve mecaz anlamları birbirine karıştırılmamalıdır. Sözcüğün temel anlamıyla yan anlamı arasında anlamsal bir ilgi, benzerlik varken; temel anlamla mecaz anlam arasında, anlamsal hiç­bir ilgi yoktur.

ÖRNEKLER
"Ayar" sözcüğünün temel anlamı, "bir ölçünün doğ­ruluğunu yoklamaya yarayan aygıt'tır.

"Ayar aletiyle altınların ölçümü yapıldı," cümlesinde "ayar" sözcüğü, temel anlamında kullanılmıştır.

"Bakkalın terazisinin ayarı bozulmuş." cümlesinde "ayar" sözcüğü, yan anlamıyla kullanılmış.

"Bu ayardaki kişilerle konuşma demedim mi?" cüm­lesinde ise "ayar" sözcüğü, mecaz anlamıyla kullanıl­mıştır.

"Ayak" sözcüğünün temel anlamı, "bacakların bilek­ten aşağıda bulunan ve yere basan kısmıdır."

Top oynarken ayağını burktu." (Temel anlam)

"Sandalyenin kırılan ayağını onardım." (Yan anlam)"Ayağını kaydırmak için çok uğraştılar."

(Mecaz anlam)"Ağız" sözcüğünün temel anlamı, "yüzde, avurtlarla çene arasında olup sesin çıkmasına, nefes alıp ver­meye ve besinleri almaya yarayan boşluk"tur.

"Süt içerken ağzımı yaktım." (temel anlam)"Çuvalı ağzına kadar buğdayla doldurdu." (yan anlam)

"Seni görünce ağız değiştirdi." (mecaz anlam)

Mecaz, sözcükleri gerçek anlamları dışında kullanma sanatıdır. Ad değişimi de denir. Avrupa dillerinde metafor olarak geçer. Bu kelime Antik Yunancada taşıma (bir anlamı ötekine gönderme) demektir. Mecaz, Sözcük ve fikir mecazları olmak üzere ikiye ayrılır. Sözcük mecazında bir sözcük gerçek anlamı dışında, fikir mecazında ise herhangi bir fikir kendi anlamının dışında bir amaçla kullanılır.

Kullanımı
Anlatımı daha etkili kılmak ve söze canlılık kazandırmak amacıyla yapılır. Mecaz, söze güzellik, güçlülük, canlılık, zarafet, derinlik ve genişlik vermek için kullanılır.

Örneğin:
Kandilli yüzerken uykularda
Mehtabı sürükledik sularda
Yahya Kemal Beyatlı

Bu dizelerde Kandilli'nin sularda yüzmesi, mehtabın sularda sürüklenilmesi, söz ve sözcüklerin asıl anlamının dışında, güzelleştirme, anlamlandırma, zarifleştirme ve güçlendirme amacıyla kullanılmasına örnektir.

Örnek Cümleler
Hayallere kapılmaktan vazgeçelim.
İsteği kabul edilince havalara uçtu.
Oyun oynarken yere kapaklandı.

MECAZ (DEĞİŞMECE) ANLAM
Sözcüğün gerçek anlamının dışında kullanılma­sıyla kazandığı anlamına mecaz anlam denir. Sözcükler, ancak cümle ya da deyimlerin içerisinde mecaz anlam kazanır.

Şu örnekleri inceleyelim:
1. Yusuf Efendi, biçareye ağız açtırmıyordu.
2. Onun iğneleyici sözleri hepimizi rahatsız etti.
3. Ahlâkla hukuk arasında sıkı bir bağ vardır.

“Ağız”, “iğneliyici” ve “bağ” sözcükleri bu cüm­lelerde gerçek anlamlarından sıyrılmıştır: “Ağız” söz­cüğü, “ağız açtırmamak” deyimi içerisinde “başkasına söz söyleme fırsatını vermemek” anlamında; “iğnele­yici” sözcüğü, “dokunaklı” anlamında; “bağ” sözcüğü de “ilgi” anlamında kullanılarak mecaz anlam kazan­mıştır.

Örnek Soru 1:
“İnce” kelimesi, hangi cümlede gerçek an­lamıyla kullanılmıştır?
A) Kızlar, halı dokurken ince düşüncelere dal­mışlardı.
B) İnce ipek ipliklerle dokunan halılar daha gü­zeldir.
C) Halı satıcısının ince davranışı müşteriyi etki­ledi.
D) Halı dokumak, herkesin beceremeyeceği in­ce bir iştir.
(1992-FL)

Çözüm
“ince” sözcüğü “B’de gerçek anlamıyla kullanıl­mıştır: “kalınlığı az olan”. Diğer seçeneklerde ise mecaz anlamıyla kullanılmıştır.
Cevap B’dir.


Örnek Soru 2
Hangi cümlede mecaz anlamıyla kullanılan bir kelime vardır?

A) Günlerce ondan hiçbir haber alamadım.
B) Bahçenin etrafını dikenli tel ile çevirdim.
C) Fırsatı kaçırdığıma hâlâ yanarım.
D) Söyleyecek hiçbir sözüm yok.
(1997-DPY)

Çözüm:
C’deki “yanmak” sözcüğünün temel anlamı “bir nesnenin ısı ve ışık yayarak kül durumuna geç­mesidir. Halbuki burada sözcük, temel anla­mından bütünüyle sıyrılarak “çok üzülmek” an­lamında kullanılmıştır.
Cevap C’dir.

‘ Arkadaşımın annesi bizi çok sıcak karşıladı. ’ Cümlesinde ‘ sıcak ’ sözcüğü, gerçek anlamından tamamen ayrılmış,’ içten,dostça ’ anlamında mecaz anlamında kullanılmıştır.

Asmak ile ilgili mecaz anlam örneği:
Suratını asmaya başladı gene.

Soru: Ateşin mecaz anlamıyla cümle
Cevap : Haberi alınca içimi ateşler bastı.

bence bana göre yazı anlamlı

ben ben beyendim

iyi olmuş

çok isime yaradı