Çeşitleri
İki heceli sözcüklerde ünlü düşmesi [değiştir]İki heceli sözcükler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlüler düşer. Bu durum genellikle insan organlarında, akraba adlarında ve farklı oluşumlarda görülür.

Bazı organ isimleri ünlü ek aldıklarında orta hece ünsüzü düşer.
Ek olan bazı kelimeler orta hece ünlüsünü düşürürler.
Bazı birleşik kelimlelerde ses düşmesi görülür.

Örnekler
arkadaş-arkadaşım
yapmış-yapabilmiş
kaymış-kayamamış

İsim köklerinde ünlü düşmesi
İsim köklerine ünlü ile başlayan yapım ekleri gelerek, fiil gövdesi haline gelmeleri sonucunda oluşur.

Örnekler
1.sarar - sarı-ar
2.kokulamak - koklamak (kokulamak zamanla değişmiş ve koklamak olmuştur)

Eylem köklerinde ve isimlerde ünlü düşmesi
Fiil köklerine gelen yapım ekleri ile isim olan sözcüklerde görülür.

Örnekler
1.uyu +ku uyku (u düşmüş)
2.kıvır +m kıvrım (ı düşmüş)
3.devir +m devrim (i düşmüş)
4.çevir +m çevrim (i düşmüş)

Yabancı kökenli sözcüklerde ünlü düşmesi
Kimi Arapça sözcüklerin yardımcı eylemle birleşmesi ile oluşan ünlü düşmesidir.

Örnekler
1.kayıp - kaybetmek
2.emir - emretmek
3.seyir - seyretmek
4.fikir - fikretmek
5.zikir - zikretmek
6.şükür - şükretmek
7.sabır - sabretmek

→İkinci hecesinde dar ünlü ( ı,i,u,ü ) buluna kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıkları zaman ( vurgusu düşen orta hece ) ünlüsü düşer:

Örnekler:
Alın-ı→alnı, karın-ı→karnı, oğul-u →oğlu, boyun-u→boynu, akıl-ı→aklı, fikir-i→cisim-i→ cismi, gönül-ü→ gönlü, zülüf-ün→ zülfün ; ayır-ıl→ ayrıl-, çevir-e→ çevre, devir-il-→ devril-, sıyır-ıl-→sıyrıl-, kıvır-ım→ kıvrım, ayır- ıntı→ayrıntı, devir-e→ devre, yalın-ız→yalnız, yanıl-ış→ yanlış…

→Et-,ol- yardımcı fiilleriyle birleşen birleşik kelimelerde de ünlü düşmesi olabilir:

Örnekler:
Sabır-et→sabret, şükür-et→şükret, kayıp-ol→kaybol, emir-et→emret, kahır-ol→kahrol-, hapis-et→hapset-..


→ -la / le ,-ar /-er…gibi bazı ekleri alan kimi kelimelerde de ünlü düşmesi olabilir:

Örnekler:
Yumurta-la→yumurtla-, sızı-la→sızla-, ileri-le→ilerle-, sızı-la→sızla-, koku-la →kokla-, uyku-la→uyukla-; oyun-a→ oyna; uyu-ku→uyku; sarı-ar-→sarar-…

→Bazı birleşik kelimelerde yan yana gelen iki ünlüden biri düşer:

Örnekler:
Cuma-ertesi→cumartesi, Pazar-ertesi → pazartesi, sütlü-aş→sütlaç, güllü-aş → güllaç, kahve-altı→kahvaltı, ne-için → niçin, ne-asıl→nasıl, kayın-ana → kaynana…

→Kimi şiirlerdeyse ölçüye uydurmak için bazı sesler düşürülür ve yerine ’ işareti konur:

Örnekler:
Karac’oğlan, n’eylersin…

→Bazı durumlardaysa iki ünlü yan yana gelmediği halde ünlünün düştüğü görülür.Buna “ünlü aşınması” denir:

Örnekler:
Nere-de→nerde, ora-dan→ ordan, bura-da→burda, içeri-de→içerde…

Ek Fiil Düşmesi ve İle’nin Ekleşmesi

İsimlere gelerek onların yüklem olmasını sağlayan, basit zamanlı fiilleri ise birleşik zamanlı yapan i- fiili genellikle düşer:

Örnekler:
Gelmiş - i - di → gelmişti, sevimli – idi → sevimliydi(i/y)

→Bağlaç olan ile ise ünsüzle biten kelimelere başındaki i’yi düşürerek; ünlüyle bitenlereyse i’sini y’ye dönüştürerek birleşir ve ek haline gelir. (ÖSS sorusu!)

Süperrrrrrr