TÜRKLER VE İSLAMİYET
-->Türkler, Müslüman olmadan önce Asya ve Avrupa’nın çeÅŸitli bölgelerinde 1500 yıl hüküm sürdüler. Siyasi, sosyal, kültürel ve etnik bakımdan izler bıraktılar.
-->Türkler, Müslüman olduktan sonra da büyük devletler kurdular ve tarihe yön verdiler.
*Hz. Ömer zamanında İran’ın fethi ile Türkler ile Müslümanlar komÅŸu oldular. İslam orduları Türklerin yaÅŸadıkları Ceyhun Irmağı boylarına dayandılar.
-Orta Asya’da DoÄŸu Göktürkleri yıkılmış, Batı Göktürkleri ise Çinin entrikaları nedeniyle zayıflamıştır.
-Sogd ve Harzem bölgesine girmek isteyen İslam Kuvvetleri ile Türkler arasında ilk çatışmalar meydana geldi.
*Hz. Osman zamanında Kafkaslarda (652-3) ve Horasan’da Türkler ile Müslümanlar arasında ilk çatışmalar meydana geldi.
-Horasan ve Azerbaycan Hz. Osman zamanında fethedildi.
*Müslümanlar ile çatışan ilk Türkler Hazarlar, TürgiÅŸler ve Karluklar’dır.
-Emeviler zamanında Ubeydullah b. Ziyad, Buhara’yı kuÅŸattı, ancak alamadı.
-Bu dönemde yapılan bir antlaÅŸma ile 3 bin Türk okçusu Emevilerin hizmetine girmiÅŸtir. İslam Devletinin sivil ve askeri kanadında görev aldılar.
-TürgeÅŸ Hükümdarı Sulu Han, Emeviler’e ÅŸiddetle direndi.(721)
-Sulu KaÄŸanın ölümünden sonra TürgiÅŸler zayıfladı. Ancak bundan sonra Emeviler Maveraünnehir’e hakim olabildiler.
*Horasan bölgesi kumandanlığına tayin edilen Kuteybe b. Müslim zamanında Müslümanlar Maveraünnehir’e kadar egemen oldular.(705-708)
*İslam akınları Talas nehri boylarına kadar ulaÅŸtı.Bu akınlar baÅŸta TürgiÅŸler olmak üzere diÄŸer Türk boylarının direniÅŸi ile karşılaÅŸtı.
*Kafkaslardaki Emevi ileri harekatına ise Hazar Türkleri karşı koyuyorlardı. Hazar baÅŸkentine kadar ilerleyen Emevi orduları geri püskürtüldüler.
*Emevilerin, kılıç zoruyla Türkler üzerinde egemen olmaya çalışması ve Arap milliyetçiliÄŸi yapması (mevali) yüzünden, İslâmiyet Türkler arasında yayılmamıştır.
Abbasiler Zamanında Türkler:
*II. Göktürk Devleti yıkılmış, TürgiÅŸler Devleti de zayıflamıştı. Uygurlar da yeterli askeri güce sahip olmadıklarından, Çin’in Türkistan’ı iÅŸgaline karşı koyacak bir Türk Devleti yoktu.
-Çin istilasına karşı, Abbasiler yardıma çaÄŸrıldı.
-Abbasilerin Horasan Valisi Ebu Müslim’in, Ziyad b. Salih’in emrine verdiÄŸi Abbasi orduları ile Türkler birleÅŸerek Talas Savaşını kazandılar.
Talas savaşı
*Çin, İpek yolu Ticaretini ele geçirebilmek için Türkistan’a hakim olmaya çalışıyordu. Çinliler, Türk ülkelerini ele geçirirken sert tutum içine giriyorlardı. Bir Türk Beyini (TaÅŸkent Beyi BaÄŸatur Tudun) öldürülmesi üzerine Türkler Çinlilere karşı Müslümanlardan yardım istedi. Bu istek Ebu Müslim tarafından kabul edildi. Türklerin de katılımıyla güçlenen bu ordu, Çinlileri Talas nehri kıyısında bozguna uÄŸrattı.
Sonuçları:--> Türkler ile Müslümanlar arsındaki savaÅŸlar sona erdi. Ticaret sayesinde İslâmiyet Türkler arasında hızla yayılmaya baÅŸladı.
-->Türkler Abbasi Devletinin idari ve askeri kadrosunda görev almaya baÅŸladılar.
-->Orta Asyadaki Çin tehdidi ortadan kalktı. Batı Türkistan Çin tehlikesinden kurtuldu.
-->Talas Savaşında Araplara yardım eden Karluk Türkleri, Türk birliÄŸini saÄŸlayarakYaÄŸma ve ÇiÄŸil Türkleri ile birlikte Karahanlı Devletini kurdular.
-->Semerkant, BaÄŸdat ve Mısırda üretilrn kağıtlar Endülüs ve Sicilyadaki müslümanlar aracılığıyla Avrupaya geçti.
-->Türkler Abbasiler zamanında Mısır ve Suriye valilikleri ile Sugur valiliklerinde bulundular.
-->Devlet içindeki isyanları bastırdılar, Bizans ile savaÅŸlarda önemli baÅŸarılar elde ettiler.
ESKİ TÜRK İNANIÅžI
-->Gök Tanrı inancı (tek Tanrı inancı)
-->Ahiret inancı ve fetih anlayışı
-->Dürüstlülük ve namusluluk, ahlak, temizlik ve hoÅŸgörü anlayışı
-->Cennet, cehennem, kıyamet, kurban kesme
TÜRKLER İSLAM DEVLETİNİN HİZMETİNDE
*Abbasi Halifesi Cafer el Mansur, ilk defa Türkleri askeri birlikler arasına almıştır.
*Halife Harun ReÅŸid, muhafız birliÄŸini Türklerden oluÅŸturdu ve Türkler Bizans sınırına yerleÅŸtirilmeye baÅŸladılar.
*Emin ile Memun arasındaki halifelik mücadelesinde Memun, Emin’i destekleyen İranlıların yerine Türklerden ordu birlikleri kurdu.
*Halife Muttasım, Samarra ÅŸehrini Türkler için kurdu.
-->Türkler Abbasi Devletinde Vezir ve Haciblik yaptılar,Bizans sınırında görev aldılar, iç isyanları basyırdılar, çeÅŸitli eyaletlerde valilik görevlerinde bulundular.
TÜRKLERİN MÜSLÜMAN OLMALARI
-Abbasilerin tavırları ve Türk eski inancı, Türklerin kolayca müslüman olmalarına neden olmuÅŸtur.
-Karluk, YaÄŸma ve ÇiÄŸil Türkleri ilk müslüman Türk boylarıdır.
-Karahanlılar müslümanlığı kabul eden ilk Türk devletidir.
-X.yy’da İtil Bulgarları müslüman olmuÅŸlardır.
TÜRKLAERİN İSLAM DÜNYASINDAKİ HİZMETLERİ
*Türkler, islama ve İslam Devletlerine siyasi, askeri,sosyal, kültürel ve ekonomik yönden hizmet etmiÅŸlerdir.
-İslamda hesap ve cebirle ilk uÄŸraÅŸan ilim adamı İbn-i Türk Ebul Fadl’dir.
-Harezmli Musa oÄŸlu Mehmed’in yazmış olduÄŸu eser yüzyıllarca okutulmuÅŸ ve loÄŸaritma bilimine ismini vermiÅŸtir.
-ibn-i Sina, El-Buruni, UlüÄŸ Bey (vs) tarihe ün salmış ilim adamlarıdır.
KARAHANLILAR (840-1212)
* Uygur Devleti yıkıldıktan sonra Karluk Yabgusu Bilge Kül Kadir Han tarafından Türkistan’da kurulmuÅŸtur.
-Karahanlılar, Karluk, YaÄŸma, ÇiÄŸil ve Tuhsi Türkleri tarafından kurulmuÅŸtur.
-Bu dönemde SamanoÄŸulları ile mücadele etmiÅŸlerdir.
*Müslüman ilk hükümdarı Satuk BuÄŸra Handır (müslüman olduktan sonra Abdülkerim adını almıştır). Bu döemde islam hızla yayılmıştır(934)
*Karahanlılar SamanoÄŸulları ve Gaznelilerle mücadele ederek topraklarını geniÅŸletmeye çalıştılar.
*Samanoğulları Devletine son vererek, topraklarını Gaznelilerle paylaştılar. (999)
*Maveraünnehir’den sonra Horasan’a da egemen olmak istemeleri Gaznelilerle savaÅŸlara neden oldu.
-->Karahanlı Devleti Ali Tegin’in ölümünden sonra, kardeÅŸler arası taht kavgaları sonucu 1042 yılında ikiye ayrıldı.
*DoÄŸu Karahanlı (Balasagun bölgesi)Devletine Kara-Hıtaylar son verdiler (1211)
*Batı Karahanlı (Özkent, Semerkant,Buhara bölgesi) Devletine ise HarzemÅŸahlar son verdi (1212)
ÖNEMİ:
-Kadılık, muhtesiplik (din kurallarına göre esnafı denetleyen, belediye hizmetleri ve güvenlik iÅŸlerine bakardı) ve cihad konularında İslam müesseselerini benimsediler.
-Hakimiyet anlayışı,saray teÅŸkilatı, merkez ve taÅŸra teÅŸkilatı ile askeri teÅŸkilatta Türk özelliklerini korudular.
TOLUNOÄžULLARI (868-905)
*Mısır’da kurulduktan sonra Suriye’ye hakim olan ve Abbasi Devletine görünüÅŸte baÄŸlı olan ilk Türk devletidir.
* Ahmet, Buhara’dan BaÄŸdat’a gönderilmiÅŸ Tolun’un oÄŸludur.
*TolunoÄŸlu Ahmed, üvey babasının yerine Mısır valisi oldu. Bir süre sonra da bağımsızlığını ilan ederek Suriye’ye hakim oldu.
*Yaptığı ıslahatlar sayesinde büyük bir ekonomik ve askeri güce ulaÅŸtı
*TolunoÄŸlu Ahmed’in ölümünden sonra iç karışıklıklar baÅŸladı.
*İç karışıklıklardan yararlanan Abbasiler, bu devlete son verdi (905)
İHŞİDOĞULLARI (935-969)
*Fergana Türklerinden ve Abbasilerle TolunoÄŸullarının hizmetinde bulunan Muhammed b. TuÄŸaç tarafından kurulmuÅŸtur.
*Abbasi Hilâfeti de, Åžii Fatımîleri ile Suriye’deki karışıklıklara karşı Mısır’da güçlü bir validen yanaydı.
